İtalya sandığa gidiyor: Tarihi seçimlerde kim kimdir?

Övgü Pınar – Roma

İtalya’da Pazar günü yapılacak genel seçimler zamanı bir değişime sahne olabilir. Seçimi kazanması beklenen İtalya’nın Kardeşleri partisi lideri Giorgia Meloni ülkenin ilk hanım ve faşist diktatör Benito Mussolini’den sonrasında, ilk aşırı sağcı başbakanı olabilir. 

Ortalama 51 milyon seçmenin bulunmuş olduğu ülkede her 5 yılda bir genel seçimler yapılıyor.

Sadece teknokrat Başbakan Mario Draghi yönetimindeki geniş katılımlı koalisyon hükümeti geçen Temmuz’da ortaklarının desteğini kaybederek çökmüş ve erken seçim sonucu alınmıştı.

Vazife süresi beklenenden ortalama 6 ay ilkin bitse de 1.5 senedir iktidarda olan Draghi hükümeti, bu süreyle İtalya ortalamasını aştı. İtalya’da 1946 sonrası kurulan hükümetlerin averaj iktidarda kalma süresi 14 ay.

Ülkede 1948’den bu yana 67 hükümet kuruldu.

Bu seçimlerle İtalya parlamentosunun yapısı da değişecek. Senato ve Temsilciler Meclisi olmak suretiyle iki kanattan oluşan parlamentodaki iskemle sayısı 945’ten 600’e düşecek. Ek olarak Senato için oy verme yaşı 25’ten 18’e indirilerek Temsilciler Meclisi seçimiyle eşitlenecek.

İtalya’da yasalar gereği son anketler seçimden 2 hafta ilkin yayımlanabiliyor. 9 Eylül’de piyasaya sürülen son anketler aşırı sağcı İtalya’nın Kardeşleri’nin yüzde 25 civarı oyla ülkenin en büyük partisi bulunduğunu gösteriyor.

İtalya’nın Kardeşleri’nin, ittifak ortakları Lig ve Haydi İtalya ile beraber parlamentoda çoğunluğu elde etmesi planlanıyor.

Sadece anketlere bakılırsa seçimlere 2 hafta kala kararsız seçmen oranı yüzde 30-40 arası değişiyordu. Bu unsur, seçim yaklaştıkça tablonun değişmesi ihtimaline kapı aralıyor.

Son anketler ve analizler ışığında mevcut tabloda önde gelen partiler şöyleki:

Siyasete neo-faşist hareketlerde başlamış olan Giorgia Meloni tarafınca 2012’de kurulan parti kendisini ulusal tutucu olarak tanımlıyor, sadece karşıtları partinin neo-faşist unsurlar içerdiğini belirtiyor.

İtalya’nın Kardeşleri 2013’teki genel seçimlerde yüzde 2, 2018’de ise yüzde 4 oy almıştı. Anketler, son 4 yılda partinin sert bir yükseliş gösterdiğini ve oy oranının yüzde 25’e dayandığını gösteriyor.

Bu yükselişte öteki sağ partilerin gerilemesinin yanı sıra Meloni’nin hep muhalefette kalmayı seçmesi de etkili olmuş benzer biçimde görünüyor. 2018’de meydana getirilen son genel seçimlerin arkasından 3 ayrı koalisyon hükümeti kurulurken, Giorgia Meloni partisini her 3 hükümetin de haricinde tuttu.

Pandemi sonrası toparlanmayı yönetmesi için Şubat 2021’de dışarıdan başbakan olarak atanan Mario Draghi’nin kurduğu geniş katılımlı koalisyonda yer almayan tek büyük parti de İtalya’nın Kardeşleri oldu. 

Meloni’nin, pandeminin ekonomik ve toplumsal tesirleri, yaşam pahalılığı, enerji krizi benzer biçimde problemler yaşanırken muhalefette olmanın avantajından faydalanmış olduğu yaygın bir görüş.

Öteki parti liderlerinin aksine iktidar tecrübesi kısıtlı olan Meloni, oldukca sayıda seçmen tarafınca yeni bir alternatif olarak yorumlanıyor.

Ek olarak Giorgia Meloni’nin bazılarına göre karizmatik, bazılarına göre ise kutuplaştırıcı hitabet seçimi da bu yükselişte etkili olmuş görünüyor. 

Meloni, faşizmle ilişkilendirilen ‘’Tanrı, vatan, aile’’ sloganını kullanıyor; göçmenlere, ‘’LGBT lobisi’’ diye nitelediği gruplara, ‘’küresel güçlere’’ karşı ‘’İtalyan kimliğini’’ savunduğunu söylüyor.

Meloni’nin seçim kampanyasında en tartışmalı vaatleri içinde ülkeye başkanlık sistemini getirmek ve hanımefendilere ‘’kürtaj olmama hakkı vermek’’ de yer ediniyor.

Ülkenin en köklü partilerinden olan merkez soldaki PD, bu seçimlere eski Başbakan Enrico Letta yönetiminde giriyor. Letta, üniversitelerde politika alanında dersler de veren bir profesör. ‘’Halktan biri’’ imajı çizen Giorgia Meloni’nin aksine Letta ara sıra ‘’halktan uzak’’ olmakla suçlanıyor.

PD son anketlerde İtalya’nın Kardeşleri’nin birkaç puan altında, yüzde 20-22 arası destekle ikinci sırada yer ediniyor. Sadece sağın aksine solda kuvvetli bir seçim ittifakı kurulamaması sebebiyle çoğunluğu elde etmesi olasılık dahilinde görünmüyor.

Enrico Letta, Mario Draghi’nin en büyük destekçilerindendi. Draghi hükümetinin düşmesine yol açmış olduğu sebebi öne sürülerek popülist 5 Yıldız Hareketi’yle ittifak oluşturmayı kati olarak reddetti.

Letta seçim kampanyasını ağırlıkla, Meloni liderliğindeki aşırı sağın iktidara gelmesinin yaratacağı çekince üstüne kurdu.

Meloni’nin anayasayı değiştirerek başkanlık sistemine geçme vaadine şiddetle karşı çıkan Letta, bu sistemin tek bir kişiye oldukca fazla yetki vereceğini korumak için çaba sarfediyor.

2009’da güldürmen Beppe Grillo ve web girişimcisi Gianroberto Casaleggio tarafınca kurulan 5 Yıldız, protest bir hareket olarak hızla terfi etti ve 2013 seçimlerinde yüzde 25, 2018’de ise yüzde 32’nin üstünde oy aldı. 

Kendisini ne sağcı ne solcu diye niteleyen popülist hareketin içinde her iki kanattan da akımlar yer ediniyor. 

2018 seçimlerinden ülkenin en büyük partisi olarak çıkan 5 Yıldız, aradan geçen 4 yılda ise büyük destek yitirilmesine uğradı. Bu zamanda parlamenterlerinin ortalama yarısını yitirdi, oy oranı da yüzde 13 civarına geriledi. 

En mühim bölünmesini Ukrayna savaşıyla ilgili pozisyonu sebebiyle yaşadı. M5S lideri, eski başbakan Giuseppe Conte, Ukrayna’ya tabanca desteğine karşı çıkınca hareketin önde gelen isimlerinden Dışişleri Bakanı Luigi Di Maio, onlarca parlamenterle beraber gruptan ayrıldı ve kendi partisini kurdu.

Draghi hükümetinin düşmesine niçin olduğu sebebi öne sürülerek de ittifak olasılıklarını yitirdi.

2018’den bu yana kurulan her 3 hükümette de yer edinen 5 Yıldız, protesto hareketiyken verdiği vaatleri iktidara ulaşınca yerine getirmemekle suçlanıyor. 

Sadece, seçim yasaları gereği son iki haftadır anket neticeleri yayımlanamasa da analistler, 5 Yıldız Hareketi’nin bilhassa güneyde son günlerde oylarını artırdığını söylüyor.

Ülkenin refah seviyesi nispeten düşük olan cenup bölgelerinde, ‘’vatandaşlık geliri’’ denilen 780 euro’luk temel gelir projesi yardımıyla hareketin destek almaya devam etmiş olduğu belirtiliyor.

Giorgia Meloni liderliğindeki sağ ittifak bu vatandaşlık gelirini iptal etmek istiyor. 5 Yıldız’ın 2019’da uygulamaya koyduğu bu temel gelir projesi yardımıyla oylarını çoğaltması, sağ ittifakın mutlak çoğunluğa erişme ihtimalini zora sokabilir.

İtalya’nın şimal bölgelerinin bağımsızlığını isteyen bir parti olan Şimal Ligi, ulusal çapta iddialı bir partiye dönüşme amacıyla adını Lig olarak değiştirdi. 2013 seçimlerinde Şimal Ligi yüzde 4 oy alırken 2018 seçimlerinde Lig yüzde 17’yi aşarak ülkenin üçüncü büyük partisi oldu.

Aşırı sağcı Lig, 2018-2019 döneminde popülist 5 Yıldız Hareketi’yle koalisyon hükümetinde yer aldı. Lig lideri Matteo Salvini bu hükümette Başbakan Yardımcısı ve İçişleri Bakanı olarak vazife yapmış oldu. Salvini bu zamanda yürüttüğü İtalya limanlarını göçmen gemilerine kapatma politikasıyla anılıyor.

2018’de sağdaki üç parti içinde en fazla desteğe haiz olan Lig’di sadece aradan geçen 4 yılda sağın liderliğini İtalya’nın Kardeşleri’ne kaptırdı. Son anketler Lig’in yüzde 12 civarı oya haiz bulunduğunu gösteriyor.

Salvini bu seçim kampanyasında da göç karşıtlığına ağırlık verdi. 

Lig 2017’de, Rusya lideri Vladimir Putin’in partisi Birleşik Rusya ile iş birliği anlaşması imzalamıştı. Salvini de Rus lidere hayranlığını, üstünde Putin resmi olan tişörtleriyle gösteriyordu. 

Ukrayna işgali sonrası da Putin’e yakınlıkla suçlanan Salvini seçim kampanyasında, Rusya’ya uygulanan yaptırımlara karşı açıklamalar yapmış oldu.

Salvini de Meloni benzer biçimde ülkenin nüfus azalması sorununu çözmek için ‘’İtalyanların daha çok çocuk yapmasının’’ desteklenmesini istiyor.

4 kez başbakanlık koltuğuna oturan Silvio Berlusconi’nin merkez sağdaki partisi. 85 yaşındaki Berlusconi 2013’te vergi kaçakçılığından mahkum edilip politika yasağı alınca 2018 seçimlerinde aday olamamıştı, bu seçimlerde ise Senato’ya adaylığını koydu.

Senato seçimlerinde ilk kez yaş sınırının 18’e indirilmesi üstüne kampanyasında gençlere hitap etmeye çalıştı. TikTok’a girerek gençlerden oy isteyen Berlusconi ilk videosuyla 8 milyonun üstünde görüntülenme elde etti. 

Sadece toplumsal medyadaki başarısının oy sandıklarına yansıyacağı şüpheli. Son anketler Haydi İtalya’nın oy oranını yüzde 7-8 bandında gösteriyor

Berlusconi, sağ ittifaktaki ortakları Meloni ve Salvini’ye kıyasla daha Avrupa Birliği yanlısı bir pozisyon benimsiyor ve sağ ittifakın iktidara gelmesi halinde partisinin AB için bir güvence olacağını korumak için çaba sarfediyor.

Öte taraftan Rusya lideri Vladimir Putin ile geçmişte yakın dost olan Berlusconi de Salvini benzer biçimde, Ukrayna işgali sonrası da Putin’e mesafe almamakla eleştirildi. 

Seçim kampanyasının son günlerinde de eski dostunu savunarak Ukrayna işgaliyle ilgili şunları söylemiş oldu:

‘’Putin bu hususi operasyonu buluş etmeye Rus halkı, partisi ve bakanları tarafınca itildi. Rus askerlerinin yedi gün içinde Kyiv’e girip Zelenskiy hükümetinin yerine elit insanları getirmesi ve sonrasında dönmesi planlanıyordu. Fakat beklenmedik bir direnişle karşılaştılar ve bu direniş Batı’dan gelen her türlü silahla desteklendi.’’

Seçimlere parti lideri olarak giren 4 eski başbakandan biri de Matteo Renzi. Renzi’nin liderliğindeki Yaşayan İtalya ile eski bakanlardan Carlo Calenda’nın partisi Fiil, ‘’üçüncü kutup’’ diye adlandırdıkları bir merkez ittifak kurdu. AB yanlısı, toplumsal liberal politikaları savunuyorlar.

Anketlerin yüzde 5-7 bandında destek gösterdiği ittifak hem sağdan hem soldan oy çekerek yüzde 10’u aşmayı ve sağın net bir zafer elde etmemesi halinde tehlikeli sonuç bir rol üstlenmeyi umuyor. 

Mario Draghi’nin politikalarının sürdürülmesi taraftarı olan iki parti, Draghi’nin tekrardan başbakanlık koltuğuna dönmesini hedeflediğini de gizlemiyor.